Planujesz budowę domu? Musisz wybrać miejsce, w którym powstanie? A może masz już działkę i chcesz jak najlepiej wykorzystać jej atuty? Rozterki i wątpliwości często towarzyszą przyszłym inwestorom, zwłaszcza tym świadomym znaczenia dla całej inwestycji właściwości i położenia działki, na której ma powstać ich dom.

Dom to nie tylko wygodne lokum, ale przede wszystkim  realizacja marzeń całej rodziny. To pragnienie komfortu, ciepła i bezpieczeństwa - również finansowego.

Szczęśliwie wszystkie te przymioty towarzyszą budownictwu energooszczędnemu, w którym niskie zapotrzebowanie na energię  wynika z dobrze zaizolowanej obudowy domu, przez co zdecydowanie obniża się koszt jego eksploatacji. Ciepły dom, zdrowy i komfortowy mikroklimat wnętrz i ochrona portfela inwestora to nie hasła reklamowe, ale rzeczywistość  inwestora, który zdecyduje się na budowę domu o wyższym standardzie energetycznym. Jeśli w dodatku jest ekoentuzjastą, z pewnością ucieszy go informacja, że takie budynki są przyjazne dla środowiska. Zdrowo, oszczędnie i ekologicznie – czy jesteś zainteresowany? Zacznij więc od działki.

Cechy działki – kryteria wyboru

Wybór projektu domu ma znaczenie dla kosztów budowy, eksploatacji i wygody mieszkania. Jednak to decyzja o miejscu, w którym stanie dom, jest kluczowa dla całej inwestycji i wpływa na wszystkie jej parametry. Dotyczy to szczególnie domu niskoenergetycznego.

Zanim zapadnie decyzja o wyborze konkretnej działki, trzeba poznać jej właściwości i zdać sobie sprawę z ich realnego wpływu na przyszłe zapotrzebowanie budynku na energię, a co za tym idzie – możliwości obniżenia dzięki nim kosztów eksploatacji.

Klimat. Ten sam dom wybudowany w Suwałkach (gdzie często odnotowuje się niższe temperatury niż w pozostałych regionach Polski) i we Wrocławiu, znanym z łagodnego klimatu, będzie różnił się zużyciem energii na ogrzewanie. Aby więc osiągnąć przy tych dwóch lokalizacjach jednakowe wskaźniki zapotrzebowania na energię, trzeba dom w Suwałkach przede wszystkim lepiej zaizolować. Podobnie rzecz się ma z ilością opadów czy intensywnością wiatrów. Nasz kraj jest podzielony na kilka stref klimatycznych, które charakteryzują się określonymi wymaganiami generującymi wytyczne dla projektantów konstrukcji. Różne są w nich poziomy przemarzania, strefy wiatrowe i śniegowe, a więc inne mogą też być koszty budowy domu. Wniosek – uwzględniamy strefę klimatyczną.

Otoczenie. Skoro mowa o wiatrach, warto zorientować się, skąd wieją i czy jest w najbliższym otoczeniu obiekt, który może przyszły dom przed nimi ochronić. Pomocne może być sąsiedztwo lasów lub innych zabudowań, o ile nie zacieniają one naszej działki. Słońce będzie dla planowanego budynku jednym z najistotniejszych źródeł energii, a wiatr może narazić budynek na znaczne straty energii cieplnej.

Warto szukać działki z dobrym dostępem do słońca, osłoniętej od wiatru.

Wielkość i kształt działki. Jeżeli mamy do czynienia z działką o niedużej powierzchni i nie możemy swobodnie wybrać miejsca postawienia domu ze względu na plan miejscowy określający obowiązującą linię zabudowy, jej kształt będzie miał duże znaczenie. Jeśli jednak działka jest rozległa, linia zabudowy nie jest obowiązująca, a jedynie nieprzekraczalna, wówczas jest więcej możliwości usytuowania budynku na działce, a więc nieregularny kształt granicy terenu nie będzie miał dużego wpływu na jej właściwe wykorzystanie. Zwracajmy więc baczną uwagę na kształt działki, zapisy planu miejscowego lub warunków zabudowy dotyczące ograniczeń co do miejsca sytuowania budynku na działce.

Ukształtowanie terenu. Budynek, który ma powstać na terenie zróżnicowanym pod względem wysokości, wymaga innej formy konstrukcji fundamentów zależnie od wielkości i kierunku spadku terenu. Jeśli mamy do czynienia z niewielkimi nierównościami, można rozważyć niwelację  terenu. W przypadku zbocza góry ważne będzie nie tylko dostosowanie fundamentów i funkcji najniższych kondygnacji do różnić poziomów terenu, lecz również wiedza o tym, czy działka posiada nasłonecznienie południowe, czy raczej przez większość dnia znajduje się w cieniu. Wszystkie te elementy wpłyną bezpośrednio na formę budynku, koszt całej inwestycji i możliwość wykorzystania słońca.

Trzeba być świadomym, że nierówny teren wpływa na koszt prac ziemnych i kształt budynku, a im działka jest lepiej nasłoneczniona, tym korzystniej dla funkcji domu.

Warunki gruntowe. Prace ziemne to jeden z najdroższych etapów budowy domu. Ich koszt rośnie wraz ze stopniem skomplikowania formy fundamentów czy wielkości ich powierzchni. Dodatkowo zwiększy się, jeśli warunki gruntowe są trudne, czyli grunt jest nienośny lub poziom wód gruntowych wysoki.

Warto przed zakupem działki lub decyzją o tym, jak ma wyglądać budynek wykonać badania geotechniczne.

Orientacja względem stron świata. Rolą budynków energooszczędnych, niskoenergetycznych czy pasywnych, charakteryzujących się dobrą izolacyjnością termiczną wszystkich przegród zewnętrznych, jest pozyskiwanie energii słonecznej w celu zmniejszenia zużycia energii na potrzeby ogrzewania i ograniczenia do minimum kosztów eksploatacyjnych. Optymalne wykorzystanie energii słonecznej jest możliwe tylko przy właściwym usytuowaniu budynku na działce, a więc jego orientacja względem stron świata należy do najistotniejszych kryteriów budowy.

Najkorzystniej jest sytuować okna od południa, a więc w tej części budynku powinny znajdować się pomieszczenia wymagające dobrego doświetlenia. Należy jednak przemyśleć wpływ na funkcję domu i plan zagospodarowania działki usytuowanie wjazdu na nią od strony południowej. Wjazd do garażu, główne wejście czy droga dojazdowa od strony budynku z największymi przeszkleniami i częścią rekreacyjną ogrodu nie każdemu inwestorowi wyda się odpowiednie. Ponieważ jednak każda działka zwykle posiada kilka atutów, ważne jest, aby je poznać i właściwie wykorzystać. Optymalnym rozwiązaniem jest działka z wjazdem od strony północnej. W innym przypadku sytuowanie domu niskoenergetycznego jest również możliwe, ale zawsze ma ono wpływ na układ funkcjonalny domu i jego otoczenia, a także na możliwość pozyskiwania energii słonecznej dla potrzeb budynku.

Zapisy planu miejscowego lub warunki zabudowy. Bez względu na standard energetyczny planowanego domu podstawowymi wytycznymi dla inwestycji są zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obowiązującego na danym terenie lub warunków zabudowy dla konkretnej działki. To one określają funkcję i formę budynku, możliwą powierzchnię zabudowy terenu oraz wskazują możliwości i ograniczenia danego obszaru. Przed zakupem działki czy rozpoczęciem prac nad koncepcją domu lub wyborem konkretnego projektu należy zapoznać się z tymi warunkami i zdecydować, czy realizacja domu niskoenergetycznego nie będzie zbyt kosztowna lub w ogóle możliwa ze względu na szereg  ograniczeń lub niekoniecznie korzystnych uwarunkowań.

Zawsze sprawdzajmy możliwości zabudowy zapisane w planie miejscowym lub warunkach zabudowy – najlepiej jeszcze przed zakupem działki budowlanej.

Sąsiedztwo. Analizując plany miejscowe lub studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy należy zwrócić uwagę na przyszłe sąsiedztwo działki pod względem ewentualnych funkcji uciążliwych dla przyszłych użytkowników domu. Zanim inwestor zdecyduje się nabyć działkę, powinien zapoznać się z planami gminy co do przyszłych inwestycji oraz możliwości zabudowy pobliskich terenów. Miejska obwodnica czy tartak nie będą dobrym sąsiedztwem dla rodzinnego domu, w którym szuka się spokoju i wypoczynku.

Gdy działka już jest, czyli akcja optymalizacja

W domu niskoenergetycznym ważne są tzw. zyski słoneczne. Oznacza to, że budynek ma za zadanie korzystać z promieniowania słonecznego, aby ograniczyć energetyczne potrzeby w zakresie ogrzewania. Pozwala to na spore oszczędności w wydatkach podczas jego użytkowania.

Wobec tego idealnie byłoby zorientować jak największą powierzchnię domu w kierunku najlepiej nasłonecznionym i tam umieścić większość okien, a na połaci dachu zamontować kolektory słoneczne, które w znacznym stopniu wspomogłyby przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Dobrze, jeśli działka budowlana umożliwia realizację takiego scenariusza.. Jeśli nie, projektant będzie musiał przeanalizować warunki i znaleźć optymalne rozwiązanie dla konkretnej działki.

Wąska działka

Na wąskiej działce (czyli takiej, której granica od frontu ma długość od ok. 18 do 16 m) budynek zwykle sytuowany jest dłuższą ścianą w kierunku bocznej granicy. Przeważnie w takich sytuacjach dość blisko znajduje się dom sąsiada, który może przez znaczną część dnia zacieniać boczną elewację naszego budynku. Jeśli jest to elewacja południowa, to istnieje niebezpieczeństwo, że będzie ona w znacznym stopniu zacieniona przez dom lub wysoką zieleń przy granicy działki po stronie sąsiada. 

Wjazd od południa

W sytuacji gdy wjazd na działkę znajduje się po stronie południowej, trzeba liczyć się z dość bliskim sąsiedztwem stref wejściowej i rekreacyjnej. Jeżeli elewacja południowa nie zostanie zacieniona przez sąsiednie obiekty czy wysoką zieleń przy drodze dojazdowej, będzie można z powodzeniem zaplanować dom zgodnie z zasadami projektowania budynków niskoenergetycznych. Dość ważne jest, aby przy takim układzie nie było ograniczenia co do miejsca usytuowania domu na działce. Brak obowiązującej linii zabudowy w planie miejscowym jest tu wskazany z powodu możliwości odsunięcia budynku od drogi.

Wjazd na działkę od strony wschodniej lub zachodniej

Jeśli działka jest na tyle szeroka, że pozwoli ulokować strefę dzienną domu i rekreacyjną część ogrodu przy jej bocznej granicy, bez ryzyka zacieniania tej części terenu, można uznać położenie wjazdu od wschodu lub zachodu za niekłopotliwe. Taki układ może być korzystny pod względem zysków słonecznych.

Ze względu na walory wizualne i ew. uciążliwość funkcji trzeba jednak zwrócić uwagę na sąsiedztwo po stronie umiejscowienia największych okien. Ważne jest też, aby zapisy planu miejscowego nie ograniczały możliwości kształtowania bryły domu i pozwalały maksymalnie wykorzystać np. połać dachu pod montaż paneli słonecznych.

Już na etapie wyboru działki budowlanej warto rozmawiać z doświadczonym projektantem, który wskaże jej możliwości i ograniczenia, podpowie, gdzie znaleźć potrzebne informacje, a w końcu pomoże świadomie podjąć ważne decyzje. Takie konsultacje pomogą oszczędzić czas i rozsądnie wydać pieniądze inwestora. Idea budowania domów niskoenergetycznych opiera się przecież na wiedzy i współpracy projektantów, które mają służyć osiągnięciu optymalnych rozwiązań na rzecz przyszłych mieszkańców.