Pierwszym, co skłania nas do zastanowienia się nad wyborem projektu domu jest estetyka. Na estetykę domu składa się nie tylko wystrój wnętrza, ale też dobrze zaprojektowana i precyzyjnie wykonana elewacja. Choć zdarza się, że dom o klasycznej bryle i takiej elewacji skrywa zaskakujące wnętrze to zazwyczaj elewacja jest wyznacznikiem stylu domu.  Powinna być ona dopasowana do gabarytów budynku, jego przeznaczenia, lokalnych uwarunkowań i sąsiedztwa.

Kupując projekt domu np. na portalu typu domowy.pl do pewnego stopnia możemy ingerować w kształt elewacji. Decydując się na zmiany zazwyczaj przesuwamy otwory okienne i drzwiowe, zmieniamy ich wymiary, dokładamy nowe lub rezygnujemy z tych zaproponowanych przez projektanta. Zmiany te w 99% podyktowane są rozkładem funkcji wewnątrz domu, dlatego aspekty estetyczne schodzą na drugi plan.

Dowolne żonglowanie oknami i drzwiami może doprowadzić do sytuacji, gdzie po wybudowaniu nasz wymarzony projekt w niczym nie przypomina tego, który wybraliśmy. Przy wszelkich zmianach wpływających na wygląd zewnętrzny powinniśmy szukać złotego środka między funkcją a formą. To, w jakiej przestrzeni żyjemy wpływa na nasze samopoczucie tak samo jak rozwiązania funkcjonalne, nie skazujmy się zatem na dysharmonię i obcowanie z irytująca brzydotą.

Gdy kształt elewacji jest już określony, a nasz dom wymaga jedynie ostatnich szlifów musimy zadecydować, w jaki sposób elewację wykończyć. Współczesne możliwości technologiczne pozwalają na bardzo wiele sposobów wykończyć elewację, dlatego warto dobrze przemyśleć, co właściwie chcemy osiągnąć.

Tynk tynkowi nierówny

Niezmiennie najpopularniejszymi z materiałów wykończeniowych są tynki. Cienko i grubowarstwowe, nowoczesne - mineralne i akrylowe, silikonowe i silikatowe lub tradycyjne - cementowo-wapienne. Tynk jest najtańszym materiałem elewacyjnym. Tynki cienkowarstwowe to rozwiązanie stosowane z zasady jako „osłona” przy bezspoinowych systemach ociepleń lub na ściany jednowarstwowe, bez warstwy termoizolacyjnej. W przypadku tynków cienkowarstwowych o ich trwałości decyduje przede wszystkim fachowe położenie. Im lepiej (dokładniej) wykonana warstwa tynku tym dłużej będziemy mogli cieszyć się nie tylko jej estetycznymi walorami, ale też trwałością.

Atutem tynków cienkowarstwowych jest szeroka gama barw. Dzięki mnogości kolorów możemy pozwolić sobie na dostosowanie kolorystyki ścian do np. stolarki drzwiowej i okiennej lub dachu. Nie bez znaczenia ma tez sąsiedztwo, bo choć do skandynawskich rozwiązań nadal nam daleko, warto dbać o estetykę przestrzeni na nieco większą skalę niż własne podwórko.

Wśród tynków cienkowarstwowych możemy wyróżnić kilka typów. Najszerzej znanymi są tynki cementowo-wapienne. Ze względu na swoją wydajność i odporność cieszą się największą popularnością. Ich bezdyskusyjną zaletą jest też bardzo dobra  paroprzepuszczalność. Warto też wspomnieć, że trwałość tynku cementowo- wapiennego rośnie wraz z upływem czasu. Wadą tego typu powłok jest wysoki stopień chłonności. Nie są też odporne na pękanie w trakcie wiązania.

Alternatywą dla tynku cementowo-wapiennego jest tynk silikatowy. Wyróżnia się on odpornością na warunki pogodowe i osiadający brud. Są też elastyczne, dzięki temu na ich powierzchni nie powstają rysy występujące w tynku tradycyjnym. Ich podstawowa wada to mniejsza niż w cementowo- wapiennych paroprzepuszczalność.

Kolejnym typem tynku, który może być alternatywą dla tradycyjnych powłok tynkarskich są tynki żywiczne (nazywane też akrylowymi). Ich zaletami są dobra szczelność przy zachowaniu dosyć dobrej paroprzepuszcalności. Plusem może być również bardzo bogata gama kolorów, która pozwala w nieograniczony wręcz sposób kształtować barwę elewacji. Nie tylko kolor, ale i struktura pozwala na operowanie masami tynkarskimi tak, by poza barwą również strukturą imitowały inne materiały.

Zalety tynków mineralnych i żywicznych łączą tynki silikonowe i silikonowo-żywiczne. Sprawiają one, że mur który pokrywamy staje się trwalszy, dodatkowo sama warstwa tynkarska jest odporna na działanie wody. Efekt ten udało się uzyskać nie obniżając paroprzepuszczalności co zasługuje na specjalną uwagę. Plusem jest też zmywanie zanieczyszczeń z tynku podczas deszczu oraz możliwość samodzielnego czyszczenia przy pomocy prostych myjek ciśnieniowych. Wykorzystane barwniki stosunkowo dobrze znoszą działanie promienie słonecznych, dzięki czemu elewacja zachowuje nawet dość intensywny kolor.

Klinkierowe czy silikatowe – niejedno oblicze cegły

Kolejnym dosyć popularnym rozwiązaniem są elewacje z cegły. Wyróżnia je ponadczasowe piękno i trwałość. Współcześnie na elewacjach stosuje się cegły klinkierowe i silikatowe. W budownictwie jednorodzinnym najczęściej spotykamy połączenie dużych powierzchni tynkowanych połączonych z cegłą w formie wykończenia detali lub podkreślenia pewnych partii budynku. Wykończenie elewacji cegłą najlepiej uwzględnić już podczas projektowania. Pozwoli to uniknąć skomplikowanego montażu (najłatwiej wymurować taką elewację - warstwa zewnętrzna jest wtedy od razu elewacją). Cegły są dużo trwalsze niż tynk pod warunkiem wykorzystania cegły o wysokiej odporności na czynniki atmosferyczne. Bardzo ważnym elementem są spoiny. Dobrze wykonana spoina musi być pełna dodatkowo warto by cegły zostały zaimpregnowane preparatami przeciwwilgociowymi. Należy też natychmiast uzupełniać spoiny, jeśli pojawią się w nich ubytki. Stąd też konieczność regularnych przeglądów takiej elewacji.

Wybór cegieł licowych i klinkierowych jest obecnie tak duży, że nie sposób wymienić wszystkich ich cech i typów. Różnią się między sobą podstawowymi parametrami takimi jak wymiary. Mają też bardzo zróżnicowaną kolorystykę oraz wyprofilowanie lica. Możemy kupić tradycyjne cegły gładkie, ale też ryflowane. Miedzy sobą różnią się też fakturą.

Cechą cegieł sylikatowych jest odporność na pleśnie i grzyby, co ułatwia dbanie o elewacje i jej długowieczność.

Kamień na kamieniu – elewacja z naturalnych okładzin

Elewacje kamienne przez lata postrzegane były jako rodzaj ekstrawagancji i złego gustu. Akceptowane były jedynie na budynkach użyteczności publicznej.  Na szczęście wysokiej jakości okładziny kamienne przeżywają swój „mały renesans” i od pewnego czasu inwestorzy coraz chętniej wykonują z nich elementy elewacji na domach jednorodzinnych. Elewacja z okładziny kamiennej jest przede wszystkim bardzo trwała – wysoka odporność na uszkodzenia mechaniczne i czynniki atmosferyczne sprawia, że zachowują swoją nieprzeciętną urodę na długie lata.

Kamień skutecznie zabezpiecza wystające elementy domu przed uszkodzeniami – okład się nim narożniki i cokoły, a także tworzy portale. Odporność na czynniki atmosferyczne jest różna w zależności od typu skał, z jakich wykonana została okładzina, podobnie wytrzymałość i odporność na zabrudzenia. Trwałość okładzinie kamiennej zapewnia konserwacja, do której możemy zaliczyć np. polerowanie. gładzenie, impregnację chemiczną lub żywiczną.

Bliżej natury – pewnie w drewnie

Drewno na elewacji wykorzystywane było od wieków. Pojawiało się zarówno na terenach wiejskich jak i w wielkich rezydencjach. Przykładem niewątpliwie oryginalnego wykorzystania drewna jest jedyny polski pałac z elewacją z dębowej kory znajdujący się w Mojej Woli. Pałac ten jest jednym z dwóch takich miejsc w Europie. Na co dzień okładziny drewniane wykorzystywane w budownictwie jednorodzinnym to najczęściej szalówki drzew iglastych - świerkowe, sosnowe lub modrzewiowe.

Drewniane elewacje to rozwiązanie nadające budynkom szlachetności. By cieszyły oko na długie lata wymagają ogromnej staranności w układaniu i późniejszej dosyć częstej konserwacji. Warunkiem zapewnienia drewnianej elewacji trwałości jest też dobór odpowiedniego gatunku drewna, z uwzględnieniem m.in. warunków atmosferycznych. Kolejnym kłopotem, jaki generuje elewacja z drewna jest montaż, który wymaga dodatkowych elementów w postaci rusztu, do którego przybija się deski ocynkowanymi gwoździami, (stalowe gwoździe rdzewieją, co powoduje przebarwienia na drewnie). Drewno elewacyjne występuje w postaci gotowych profili. Można tez pokusić się o zakup tarcicy, z której wytnie się elementy zgodnie z naszymi oczekiwaniami. Drewno jest tez materiałem o ogromnym potencjale zdobniczym, czego przykładem są choćby „koronkowe” domy określane jako Świdermajer (styl nadświdrzański). Z punktu widzenia estetyki drewno jest uniwersalne i można je bezpiecznie łączyć z kamieniem lub cegłą.

Mimo mnogości rozwiązań stosowanych na elewacjach ciągle pojawiają się nowe: nieco futurystyczne tynki świecące w nocy, szklane i lustrzane elementy, stopione butelki pet, czy nawet słynne rowery podwieszone na elewacji sklepu rowerowego w Altlandsberg w Niemczech – to propozycje, które być może znajdą swoje odwzorowania w budownictwie jednorodzinnym.