Kierownik budowy to najprościej mówiąc „szef” całej budowy. Kieruje on wykonaniem budynku i dba o to, by był on zgodny z projektem, prawem oraz planem zagospodarowania działki. Na nim też spoczywa dbałość o bezpieczeństwo robotników, przygotowanie dokumentacji, przygotowania odbiorów… Osoba będąca kierownikiem budowy musi mieć uprawnienia budowlane do kierowania robotami budowlanymi, czyli certyfikat zezwalający na pełnienie takiej funkcji.

Obowiązki Kierownika budowy są ściśle określone w przepisach Prawa Budowlanego w Art. 22. Podstawowe obowiązki kierownika budowy.

Do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy:

1. Protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz ze znajdującymi się na nim obiektami budowlanymi, urządzeniami technicznymi i stałymi punktami osnowy geodezyjnej oraz podlegającymi ochronie elementami środowiska przyrodniczego i kulturowego;

Kierownik budowlany odpowiada za stan całego terenu budowy. Na niego spada odpowiedzialność za zabezpieczenie przed rozpoczęciem prac oraz w czasie ich trwania np. pomników przyrody, czy innych elementów chronionych, słupków granicznych, skrzynek elektrycznych itd.

2. Prowadzenie dokumentacji budowy;

Podczas trwania budowy wszystkie prace, zmiany tzw. nieistotne, ukończone etapy oraz inne, ważne zdarzenia muszą być odnotowane w zarejestrowanym dzienniku budowy. To właśnie kierownik dokonuje wpisów i dba o to, by dziennik dotrwał bezpiecznie do końca prac.

3. Zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy;

By zgodnie z planem zagospodarowania działki zlokalizować budynek konieczne jest wytyczenie go w terenie przez geodetę. Rolą kierownika jest zapewnienie takiego wytyczenia i dopilnowanie, by prace były wykonywane zgodnie z wytycznymi geodezyjnymi.

3a) koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia:

A) przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów, które mają być prowadzone jednocześnie lub kolejno,
B) przy planowaniu czasu wymaganego do zakończenia robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów;

Odpowiednia kolejność oraz czas wykonywanych robót pozwoli nie tylko szybko i sprawnie uporać się z budową, ale też zadbać o bezpieczeństwo osób pracujących na budowie. Kierownik budowy musi umieć tak pokierować zespołem robotników by bezpiecznie i sprawnie wykonywali wszystkie powierzone im zadania.

3b) koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach, o których mowa w art. 21a plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ust. 3, oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;

Nie wystarczy jedynie zaplanować działań mających na celu ochronę bezpieczeństwa mienia i ludzi na budowie. Kierownik musi dbać o przestrzeganie tych zasad przez wszystkich uczestników procesu budowlanego.

3c) wprowadzanie niezbędnych zmian w informacji, o której mowa w art. 20 podstawowe obowiązki projektanta ust. 1 pkt 1b, oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, wynikających z postępu wykonywanych robót budowlanych;

Jeśli konkretne prace wymagają np. specjalnych zabezpieczeń przed ich rozpoczęciem kierownik budowy nanosi stosowne zmiany i informacje w planie bezpieczeństwa.

3d) podejmowanie niezbędnych działań uniemożliwiających wstęp na budowę osobom nieupoważnionym;

3e) zapewnienie przy wykonywaniu robót budowlanych stosowania wyrobów, zgodnie z art. 10 dopuszczalność stosowania wyrobów przy robotach budowlanych;

Przepis ten mówi, że (wyroby) można stosować przy wykonywaniu robót budowlanych wyłącznie, jeżeli wyroby te zostały wprowadzone do obrotu lub udostępnione na rynku krajowym zgodnie z przepisami odrębnymi, a w przypadku wyrobów budowlanych – również zgodnie z zamierzonym zastosowaniem.

4) wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu;

5) zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem; 

Prze cały czas trwania budowy musi być zachowana zgodność stanu istniejącego z otrzymanym  gotowym projektem domu. Jeśli wykryte zostały odstępstwa, kierownik budowy zamieszcza stosowny wpis w dzienniku, wstrzymuje prace i informuje inwestora o zaistniałej sytuacji.

6) realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy

Dodatkowe zalecenia do dziennika budowy może wpisać np. inspektor nadzoru budowlanego, projektant lub architekt adaptujący. 

7) zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru;

By uniknąć kosztownych błędów czy niedopatrzeń każda instalacja jest sprawdzana przed zasypaniem, czy zamurowaniem. Kierownik budowy ponosi odpowiedzialność za przeprowadzenie wymaganych testów. Musi też każdorazowo zawiadamiać inwestora o konieczności sprawdzenia tego, co w kolejnym etapie będzie już niedostępne (np. zamurowane). 

8) przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego;

Po zakończeniu budowy kierownik dokonuje pomiarów rzeczywistych wykonanego obiektu zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, a ewentualne odstępstwa od projektu dokumentuje. Do dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego wchodzi również dziennik budowy.

9) zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczenie w czynnościach odbioru i zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad, a także przekazanie inwestorowi oświadczenia, o którym mowa w art. 57 załączniki do zawiadomienia o zakończeniu budowy ust. 1 pkt 2.

Oświadczenie kierownika budowy to nic innego jak pisemne potwierdzenie, że obiekt został wybudowany zgodnie z projektem i przepisami prawa lub z nieistotnymi odstępstwami, które należy wymienić. Ponadto kierownik oświadcza, że teren budowy został uporządkowany, wbudowane wyroby budowlane posiadają odpowiednie oznakowanie a dokonane pomiary powierzchni użytkowej budynku i poszczególnych lokali mieszkalnych wykonano zgodnie ze stosownym rozporządzeniem.

Przed decyzją o wyborze kierownika budowy warto uświadomić sobie, że kierownik budowy nie jest zobowiązany do reprezentowania interesów inwestora w kontaktach z wykonawcą.