Projektanci i wykonawcy systemów grzewczych, wentylacyjnych i klimatyzacyjnych w rozmowach i na forach branżowych często zadają pytania dotyczące interpretacji niektórych przepisów zawartych w Warunkach Technicznych. Niejednoznaczne zapisy potrafią przysporzyć problemów z doborem odpowiednich parametrów izolacji, co zwłaszcza w przypadku bezpieczeństwa pożarowego konstrukcji wymaga jasnego doprecyzowania. Wraz z ekspertami Paroc przyglądamy się najczęściej zgłaszanym przez fachowców wątpliwościom.

fot. Paroc

W kontekście bezpieczeństwa ogniowego instalacji wodno-kanalizacyjnych i centralnego ogrzewania, jedną z najczęściej omawianych kwestii jest nierozprzestrzenianie ognia, czyli tzw. NRO. W Warunkach Technicznych, a konkretnie w dziale Bezpieczeństwo pożarowe, rozdział 6. Wymagania przeciwpożarowe dla palenisk i instalacji, paragrafie § 267 znaleźć możemy następujący zapis:

Izolacje cieplne i akustyczne zastosowane w instalacjach: wodociągowej, kanalizacyjnej i ogrzewczej powinny być wykonane w sposób zapewniający nierozprzestrzenianie ognia.

Warunki Techniczne doprecyzowują dalej właściwości izolacji, które są w stanie spełnić powyższy wymóg. Zgodnie z treścią podpunktu 3., nierozprzestrzeniającym ognia przewodom wentylacyjnym, wodociągowym, kanalizacyjnym i grzewczym oraz ich izolacjom cieplnym odpowiadają:

• przewody i izolacje wykonane z wyrobów klasy reakcji na ogień, zgodnie z Polską Normą PN-EN 13501-1: A1L; A2L-s1, d0; A2L-s2, d0; A2L-s3, d0; BL-s1, d0; BL-s2, d0 oraz BL-s3, d0.
• przewody i izolacje stanowiące wyrób o klasie reakcji na ogień, zgodnie z Polską Normą PN-EN 13501-1: A1L; A2L-s1, d0; A2L-s2, d0; A2L-s3, d0; BL-s1, d0; BL-s2, d0 oraz BL-s3,d0, przy czym warstwa izolacyjna elementów warstwowych powinna mieć klasę reakcji na ogień co najmniej E.

Powyższe rozdzielenie wśród przewodów i izolacji bardzo często powoduje wątpliwości i pytania wykonawców i projektantów instalacji. Jak należy interpretować ów zapis?

fot. Paroc

– W pierwszym przypadku mówimy o rurociągu dostarczonym na budowę, który zostaje zamontowany, a następnie dodatkowo zaizolowany. Są to dwa niezależne produkty, często od dwóch różnych producentów. Wówczas oba wyroby muszą posiadać klasę reakcji na ogień w zakresie od BL-s3, d0 do A1L – wyjaśnia Michał Nękanowicz, Doradca techniczny ds. współpracy z biurami projektowymi w firmie Paroc.

– W drugim przypadku mówimy na przykład o rurociągu preizolowanym, złożonym z przewodu stalowego, izolacji i płaszcza. Materiał izolacyjny może co prawda posiadać klasę reakcji na ogień E, ale tylko, jeśli przewód razem z izolacją jako całość spełnia wymagania minimum BL-s3, d0. Taka izolacja, traktowana jako osobny wyrób, nie spełni jednak wymogów NRO w pierwszym z analizowanych przypadków – dodaje.

Klasa klasie nierówna

We wspomnianych zapisach mamy wyszczególnione tzw. klasy reakcji na ogień, czyli oznaczenia materiałów budowlanych informujące o zachowaniu danego materiału pod wpływem znormalizowanego źródła ognia. Polska norma PN-EN 13501-1 dokonuje dodatkowej klasyfikacji w obrębie klas reakcji na ogień materiałów, dzieląc je na niepalne, palne, niekapiące, samogasnące i intensywnie dymiące.

Powyższe nazwy mogą być lekko mylące. W myśl Warunków Technicznych, nierozprzestrzeniającym ognia przewodom wentylacyjnym, wodociągowym, kanalizacyjnym i grzewczym oraz ich izolacjom cieplnym, wbrew pozorom odpowiadać mogą m.in. produkty palne. Klasy spełniające wymagania WT oznaczono w tabeli poniżej kolorem zielonym.

Tabela 1. Określenia dotyczące palności stosowane w rozporządzeniu i odpowiadające im klasy reakcji na ogień zgodnie z normą PN-EN 13501-1:2008.

Przewody wentylacyjne a przewody oddymiające

Osobny akapit warto poświęcić zapisom normy PN-EN 1366 -- Badania odporności ogniowej instalacji użytkowych. W części pierwszej odnosi się ona do przewodów wentylacyjnych, a w części ósmej – do przewodów oddymiających. Niestety oba zapisy często traktuje się w sposób tożsamy, co jest błędem. Warto więc zagłębić się w dokumenty i sprawdzić, na którą część normy dany producent powołuje się, opisując swój produkt.

– Część pierwsza ma zastosowanie w przypadku przewodu wentylacji czy klimatyzacji, który przechodzi przez maszynownię, która jest oddzielną strefą pożarową – wyjaśnia Michał Nękanowicz. – W części drugiej mówimy zaś chociażby o wielostrefowym oddymianiu garaży. Są to więc dwa osobne tematy – dodaje ekspert firmy Paroc.

Wymagania ogniowe dla przewodów wentylacyjnych określa podpunkt 1. wspomnianego na początku paragrafu § 267 Warunków Technicznych, który mówi:

Przewody wentylacyjne powinny być wykonane z materiałów niepalnych, a palne izolacje cieplne i akustyczne oraz inne palne okładziny przewodów wentylacyjnych mogą być stosowane tylko na zewnętrznej ich powierzchni w sposób zapewniający nierozprzestrzenianie ognia.

Dalej możemy przeczytać, że przewody wentylacyjne i klimatyzacyjne w miejscu przejścia przez elementy oddzielenia przeciwpożarowego powinny być wyposażone w przeciwpożarowe klapy odcinające, z kolei przewody samodzielne lub obudowane prowadzone przez strefę pożarową, której nie obsługują, powinny mieć odpowiednią klasę odporności ogniowej. – Jeżeli przechodzimy kanałem wentylacyjnym lub klimatyzacyjnym przez inną strefę pożarową mamy więc dwa wyjścia – podpowiada Michał Nękanowicz. – Albo zastosujemy klapy przeciwpożarowe, albo przykładowo zabezpieczymy je systemem EIS 120 – wyjaśnia.

Pożar to nie tylko ogień!

fot. Paroc

Klasy reakcji na ogień bywają czasem mylone z odpornością ogniową, która określa zdolność elementów budynku do spełnienia określonych wymagań w warunkach odwzorowujących przebieg pożaru. Miarą odporności ogniowej jest wyrażony w minutach czas liczony od momentu rozpoczęcia pożaru do chwili osiągnięcia przez element budynku jednego z trzech granicznych kryteriów: szczelności ogniowej (E), izolacyjności ogniowej (I) oraz dymoszczelności (S).

W kontekście odporności ogniowej warto więc podkreślić ilość paliwa, jaką do pożaru dostarczają poszczególne materiały budowlane. – Z jednego kilograma materiału drewno daje nam 19 megadżuli, poliuretan będący głównym składnikiem pianek poliuretanowych 25 megadżuli, a wełna zaledwie 1 megadżul – wyjaśnia Michał Nękanowicz.

Podczas projektowania systemów HVAC warto jednak pójść o krok dalej i zwrócić uwagę nie tylko na sam ogień, płomienie oraz wysoką temperaturę. W warunkach pożaru równie duże, o ile nie większe niebezpieczeństwo dla osób i mienia stanowią płonące krople oraz wydzielający się dym. Duże ilości dymu wydłużają czas efektywnej ewakuacji z płonącego budynku, a płonące krople przyczyniają się do dalszego rozprzestrzeniania się ognia.

– Izolacje wykonane z wyrobów o klasie reakcji na ogień A1 oraz A2-s1,d0, takie jak np. wełna kamienna, najlepiej spełniają wymagania dla przewodów nierozprzestrzeniających ognia, dlatego znajdują szerokie zastosowanie jako zabezpieczenie ciepłochronne i ogniochronne systemów HVAC – podsumowuje ekspert Paroc.