Z punktu widzenia bilansu energetycznego budynku, fundamenty i piwnica stanowią niezwykle ważny element. Znajdujący się poniżej grunt działa jak jeden wielki, kapryśny piec kaflowy. W sezonie grzewczym „ciągnie” ciepło z wyższej kondygnacji, aby oddawać je latem, kiedy wysokich temperatur mamy pod dostatkiem. Udział nieocieplonych ścian gruntowych we wszystkich stratach ciepła w domu może z kolei osiągać nawet 20-25%. Jak temu zapobiec już na etapie projektu?

Zacznijmy od tego, co literą prawa jasno ustanowione. Minimalne wartości oporu cieplnego ścian przyziemia i piwnic określają Warunki Techniczne, które przewidują rozróżnienie na temperaturę wewnętrzną pomieszczeń, a także poszczególne fragmenty konstrukcji. Na odcinku ściany stykającej się z gruntem od poziomu terenu do głębokości 1,0 m minimalna wartość oporu cieplnego ściany wynosi 0,8 m²K/W dla pomieszczeń o temperaturze od 4°C do 16°C oraz 1,0 m²K/W w przypadku piwnic ogrzewanych do temperatury powyżej 16°C.

Dla odcinków ściany piwnicznej na głębokości 1,0 m poniżej poziomu gruntu nie ma sprecyzowanych wymagań. Nie oznacza to jednak, że powinniśmy bagatelizować rolę odpowiedniej izolacji w tym miejscu. – Ocieplając od zewnątrz ściany fundamentowe na całej wysokości, redukujemy lub eliminujemy mostki cieplne powstające na styku podłogi i ścian zewnętrznych – wyjaśnia Adam Buszko, ekspert firmy Paroc Polska, producenta izolacji budowlanych. – Izolację termiczną ścian piwnicznych należy także planować w odniesieniu do miejsca oparcia stropu nad piwnicą – dodaje.

W przypadku wymaganej termoizolacji podłogi na gruncie, ocieplenie ściany musi być przedłużone minimum 0,5 m poniżej dolnego poziomu izolacji cieplnej podłogi. Jeśli podłoga nie wymaga ocieplenia, ściana powinna posiadać odpowiednią izolację cieplną na wysokości co najmniej 1,0 m poniżej poziomu terenu. Usytuowanie podłogi powyżej poziomu terenu również wymaga ocieplenia ściany minimum 1,0 m poniżej ocieplenia podłogi i minimum 0,5 m poniżej poziomu terenu.

Czym ocieplać ściany w piwnicy?

W celu zachowania szczelności termicznej, ocieplenie ścian fundamentowych powinno stanowić przedłużenie izolacji ścian parteru. Można to bez problemu rozwiązać, zarówno w przypadku konstrukcji o budowie dwu- jak i trójwarstwowej. Izolacja ściany piwnicznej może być przy tym nieco słabsza, zważywszy na fakt, że transfer ciepła poniżej poziomu gruntu zachodzi mniej intensywne. W praktyce często stosuje się jednak taką samą grubość izolacji termicznej na całej wysokości ściany, dopuszczając identyczną grubość płyt izolacyjnych, co w części nadziemnej.

Jaki materiał sprawdzi się przy ocieplaniu ścian piwnic? Oprócz niskiego współczynnika przewodzenia ciepła λ warto zwrócić uwagę na to, jakim podciąganiem kapilarnym charakteryzuje się dany wyrób. Izolacje podziemnych części budynku zwykle wykonuje się też z odpowiednio twardych materiałów. W oba wymagania dobrze wpisują się niepalne, sztywne płyty z wełny mineralnej PAROC GRS 20, które ze względu na niską nasiąkliwość krótkotrwałą i długotrwałą wody, z powodzeniem pełnią swoją funkcję ocieplenia ściany w warunkach wilgotnych przylegającego gruntu.

Poniższe tablice przedstawiają zalecane, minimalne grubości płyty PAROC GRS 20 (λ = 0,035 W/mK) do izolacji ścian piwnic, dla odpowiednich temperatur wnętrza oraz różnych głębokości ściany. Uwaga! Grubość ocieplenia zewnętrznego ścian piwnic nad poziomem terenu powinna być większa o około 3 cm, niż na poziomie mieszkalnym, gdyż ściany piwnic wykonuje się z ciężkich materiałów o wysokim współczynniku λ – na przykład betonu czy cegieł.

Tabela 1. Zalecane grubości termoizolacji [cm] dla ścian zewnętrznych piwnic stykających się z gruntem dla temperatur wewnętrznych ti > 16°C.

Tabela 2. Zalecane grubości termoizolacji [cm] dla ścian zewnętrznych piwnic stykających się z gruntem dla temperatur wewnętrznych 8°C

Ocieplanie podłogi w piwnicy, czyli izolacja nie tylko termiczna

Poruszając temat ocieplania pomieszczeń znajdujących się w piwnicy, należy również przyjrzeć się kwestii izolacji podłogi. Element ten często bywa pomijany ze względu na specyficzne warunki temperaturowe znajdującego się poniżej gruntu. Jak podkreśla Adam Buszko, mamy tu do czynienia z dwoma negatywnymi zjawiskami, które wzajemnie się napędzają.

– W przypadku niedostatecznej izolacji cieplnej na powierzchni posadzki piwnicy może skraplać się woda. Sam proces z reguły nie zachodzi zbyt intensywnie, lecz trwa miarowo i stale. Wysychanie wody, zwłaszcza zimą, bywa problematyczne – wyjaśnia ekspert firmy Paroc. – W drugą stronę, ewentualne zawilgocenie podłogi przez wodę przenikającą z gruntu obniża izolacyjność termiczną konstrukcji, co zwiększa straty ciepła z pomieszczeń ogrzewanych – dodaje.

Tak więc niezbędne jest stosowanie w podłodze izolacji termicznej, zmniejszającej straty cieplne pomieszczenia, a równocześnie zapobiegającej skraplaniu wody. Minimalne opory cieplne podłóg na gruncie w pomieszczeniach ogrzewanych według polskich przepisów budowlanych przedstawia poniższa tabela.

Tabela 3. Minimalna wartość oporów cieplnych podłóg na gruncie

Podłoga na gruncie w ogrzewanym pomieszczeniu powinna posiadać izolację cieplną w postaci pasów pionowych lub poziomych o szerokości co najmniej 1,0 m, usytuowanych po obwodzie budynku, wzdłuż linii styków podłogi ze ścianą zewnętrzną (STREFA I).

Pozostałą, wewnętrzną powierzchnię podłogi izoluje się podobnie, jak STREFĘ I. Jeśli izolujemy ścianę pasem biegnącym pionowo wzdłuż ściany, to ocieplenie powinno sięgać minimum 1,0 m poniżej poziomu podłogi oraz co najmniej 0,5 m poniżej poziomu terenu, a całą podłogę traktujemy jak STREFĘ II.

Izolacja ścian i podłóg w piwnicy – fundamentalna sprawa

Rozwiązania konstrukcyjne zewnętrznych ścian piwnic, z prawidłowo dobraną izolacją termiczną i przeciwwilgociową oraz właściwym odprowadzeniem wód opadowych, powinny być ważnymi elementami każdego procesu projektowania. Odpowiednio zaplanowane ocieplenie tych stref wymaga więc od architekta precyzji, a także dyscypliny. Ze względu na newralgiczne, trudne do późniejszej modyfikacji położenie, ewentualne niedociągnięcia mogą bowiem istotnie wpływać na standard energetyczny obiektu w przyszłości.