Zawory oddechowe należą do grupy urządzeń zabezpieczających. Ich głównym zadaniem jest ochrona zbiorników bezciśnieniowych przed rozerwaniem, do którego mogłoby dojść wskutek przekroczenia dopuszczalnego poziomu nadciśnienia lub podciśnienia. Dzięki zaworom ciśnienie w zbiorniku regulowane jest automatycznie.

Zawór oddechowy ma również za zadanie ochronić zbiornik przed uszkodzeniem w trakcie napełniania i opróżniania. Wyrównując automatycznie ciśnienie wewnątrz zbiornika, odseparowuje on jego zawartość od warunków otoczenia. Kolejną jego funkcją jest hermetyzacja wnętrza zbiornika na wypadek braku przepływu gazu. Zawory oddechowe zabezpieczają też zbiornik przed dostawaniem się do niego zanieczyszczeń różnego rodzaju – w tym celu w zaworach montuje się specjalną siatkę zabezpieczającą. Zawór ma również za zadanie chronić zawartość zbiornika przed rozwojem niekorzystnych mikroorganizmów mogących doprowadzić do zanieczyszczenia mikrobiologicznego. Dla tych celów produkuje się zawory oddechowe specjalnego rodzaju, wykonane w najwyższym standardzie higienicznym, a oprócz nich również filtry mikrobiologiczne, tj. filtry oddechowe klasy sterylizującej. Kolejną z funkcji zaworów oddechowych jest ochrona otoczenia przed szkodliwą emisją oparów mogących wydobywać się z wnętrza zbiornika. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji, gdy w zbiorniku przechowywane są produkty niebezpieczne dla otoczenia. Zawory te wykorzystuje się również w sytuacji wymagającej ochrony substancji znajdującej się w zbiorniku przed absorpcją dwutlenku węgla. Zawory oddechowe mogą zostać również wyposażone w bezpiecznik przeciwogniowy, co jest niezwykle ważne, gdy w zbiorniku magazynowane są substancje łatwopalne o wysokim stopniu wybuchowości.

Zawór oddechowy montowany jest na króćcu buforowym lub na króćcu oddechowym znajdującym się na szczytach zbiorników.

Ze względu na kierunek ich przepustowości zawory dzielą się na dwa typy:

1. Zawory podciśnieniowe – uzupełniają niedobór gazu wewnątrz zbiornika, zapobiegając implozji;
2. Zawody nadciśnieniowe –odprowadzają nadmiar gazu na zewnątrz zbiornika, chroniąc przed eksplozją.

Na rynku dostępne są również zawory łączące oba te typy, czyli zawory podciśnieniowo-nadciśnieniowe charakteryzujące się dużą przepustowością.

W zależności od magazynowanego w zbiorniku produktu, zawory oddechowe wykonuje się z materiałów takich jak stal kwasoodporna, tytan, czy tworzywa sztuczne (PCV, polipropylen, polietylen, tetrafluoroetylen). Zawory mogą być też wyposażone w płaszcz grzejny, co pozwala na użytkowanie ich również na zewnątrz, nawet w stosunkowo niskich temperaturach.

Do największych zalet zaworów oddechowych bez wątpienia należą ich niskie koszty eksploatacyjne, łatwość montażu i niezawodność. Z tego względu z powodzeniem wykorzystuje się je w wielu różnych gałęziach przemysłu, np. w przemyśle wydobywczym (ropa naftowa, gaz ziemny) czy chemicznym.