Zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego regulują między innymi minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej w zagospodarowaniu działki. Spełnienie tego wymagania przy zachowaniu koniecznego komfortu mieszkańców domu jest łatwo możliwe przy wykorzystaniu kostek i płyt ażurowych.

W trakcie prac nad zagospodarowaniem działki i wykonaniem na niej ciągów komunikacyjnych napotykamy bardzo różne problemy. Ogólnie można je podzielić na trzy grupy. Są związane z wymaganiami użytkowymi, technicznymi i formalno-prawnymi. Pierwsza grupa to kwestie najbardziej oczywiste. Wiążą się z ergonomią i wygodą użytkowania. Ścieżki i podjazdy powinny w możliwie najprostszy sposób łączyć newralgiczne punkty (na przykład furtkę z wejściem do budynku czy wjazd na działkę z miejscami postojowymi). Jednocześnie ich nawierzchnia powinna być dostosowana do wymogów użytkowników i w estetyczny sposób wpisywać się w całość architektury działki i budynku. Brzmi to banalnie prosto i z reguły rzeczywiście nie jest skomplikowane. Nieco gorzej prezentuje się druga z wymienionych grup problemów – czyli kwestie techniczne. Mowa tu o odpowiedniej nośności nawierzchni, zabezpieczeniu ewentualnych skarp i rozwiązaniu odwodnienia. To ostatnie jest stosunkowo proste jeżeli mówimy o niezbyt szerokim chodniku na płaskiej działce, jednak im większa powierzchnia wymaga utwardzenia – tym większe trudności wiążą się z jej właściwym odwodnieniem.

Rys. Buszrem 1

Kolejne etapy układania ażurowej nawierzchni przerośniętej trawą. Wykorytowane i przygotowane podłoże Podbudowa Geowłóknina rozdzielająca podbudowę i podsypkę piaskową. Podsypka piaskowa. Ułożona kostka. Otwory w kostce wypełnione ziemią i obsiane trawą. Dopiero wypełnioną kostkę ażurową można zagęszczać i użytkować. Fundament pod element obrzeżowy. Krawężnik.

„Powierzchnie biologicznie czynne”

Do tego dochodzi trzecia grupa wymieniona na początku tego tekstu, czyli uwarunkowania formalno-prawne. Mowa tu głównie o zapisach planu miejscowego, a szczególnie o wpisie regulującym minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej w zagospodarowaniu działki. Dość enigmatycznie brzmiącą nazwą „powierzchnia biologicznie czynna” definiuje Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, czyli jeden z podstawowych aktów prawnych będących w Polsce podstawą do projektowania. Według tego rozporządzenia jest to „teren z nawierzchnią ziemną urządzoną w sposób zapewniający naturalną wegetację, a także 50 % powierzchni tarasów i stropodachów z taką nawierzchnią, nie mniej jednak niż 10 m², oraz wodę powierzchniową na tym terenie”. Zarówno wielkość tej powierzchni jak i dodatkowe wymagania jej stawiane powinien precyzować Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego.

Rys. Buszrem 2

Nawierzchnie uzyskane przy pomocy różnych kostek ażurowych. 1. Warstwy konstrukcyjne nawierzchni Kostka Ekostrada Płyta Meba Płyta ażurowa Fundament krawężnika Krawężnik

Szczególny problem z tym związany może się pojawić zwłaszcza na małych działkach, na których dodatkowo chcemy (lub musimy) zapewnić na przykład miejsca postojowe dla samochodów, lub też zwyczajnie marzy nam się duży taras. Wiąże się to zresztą także z drugą opisywaną już kwestią – czyli odwodnieniem tak dużych płaszczyzn. Jednocześnie nie każdemu podobają się i nie wszędzie pasują rozległe jednolicie brukowane przestrzenie. Ostatni problem można oczywiście rozwiązać przez zróżnicowanie użytych materiałów. Jest to jednak rozwiązanie połowiczne, w dodatku nadal pozostaje kwestia odwodnienia i zachowania wymaganej przepisami powierzchni biologicznie czynnej.

Zalety ażurowych nawierzchni

Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest zastosowanie kostki lub płyt ażurowych. Problem odwodnienia (nawet bardzo dużych przestrzeni) w zasadzie przestaje w ten sposób istnieć. Pozwala to również wypełnić wymagania planu miejscowego w zakresie zachowania powierzchni biologicznie czynnej. Jednocześnie pod względem sposobu układania nie różni się w zasadzie od tradycyjnej kostki brukowej czy płyt tarasowych. Prace rozpoczyna się od korytowania i montażu obrzeży. Następnie podbudowa i o ile to konieczne – warstwa rozsączająca. Jest to ogromnie istotne zwłaszcza przy układaniu kostki na gruntach nieprzepuszczalnych, na przykład gliniastych. Należy pamiętać, że również przepuszczalność podbudowy i podsypki piaskowej ma tu ogromne znaczenie. Dużym (i dość częstym) błędem jest więc montaż kostki ażurowej na podsypce z dodatkiem cementu. Tu pojawia się również pierwsza różnica w stosunku do tradycyjnej pełnej kostki brukowej – warstwę podbudowy warto oddzielić od podsypki piaskowej za pomocą geowłókniny. Jest to istotne ze względu na dużą przepuszczalność wody (o którą nam przecież chodzi), która poza wszystkimi swoimi pozytywami wiąże się również z możliwością przemieszania się materiałów poszczególnych warstw a w konsekwencji – osłabienia nawierzchni. Podsypka powinna być wykonana z piasku lub drobnego kruszywa łamanego o uziarnieniu 0-5mm i nie powinna mieć grubości mniejszej niż 3cm. Na wykonanej podsypce piaskowej można już ułożyć kostkę lub płyty – i tu następuje druga z różnic. Nawierzchnię z ażurowej kostki brukowej powinno się ostatecznie zagęścić i użytkować dopiero po wypełnieniu otworów ziemią lub kruszywem. Użytkowanie nie wypełnionych płyt grozi ich uszkodzeniem.

Nie zapominajmy o szczegółach

Zastosowanie kostki ażurowej ma jednak pewne ograniczenia o których warto wiedzieć. Przede wszystkim mogą sprawiać pewne trudności niektórym pieszymużytkownikom. Mowa tu głównie o użytkowniczkach butów na wysokim obcasie, potocznie zwanych szpilkami, oraz osobach chodzących o lasce lub kulach. Warto więc łączyć dwa rodzaje nawierzchni, pozostawiając obok elementów ażurowych pasy wyłożone pełną kostką lub płytami. Dotyczy to zresztą nie tylko chodników. Wykonując nawierzchnię podjazdu czy miejsca postojowego dość często zapominamy, że z samochodu trzeba wysiąść – i dobrze jeśli można zrobić to wygodnie (także w szpilkach). W dodatku czasem trzeba na przykład wyjąć coś z bagażnika. Przy tym z reguły bardzo łatwo przewidzieć w którym mniej więcej miejscu będzie znajdował się samochód, a więc również gdzie znajdą się jego drzwi i bagażnik. W łatwy sposób można więc za pomocą stosunkowo niewielkich płaszczyzn wypełnionych pełną kostką brukową pogodzić zapewnienie zieleni na działce, doskonałe odprowadzenie wody opadowej oraz komfort użytkowania dla wszystkich.

Rys. Buszrem 3

Miejsce postojowe dla samochodu zapewniające maksymalny komfort wszystkim użytkownikom – także tym w szpilkach czy o lasce. Warstwy konstrukcyjne nawierzchni Nawierzchnia podjazdu i miejsca postojowego pokryta płytą ażurową Pas wzdłuż przejazdu pokryty tradycyjną płytą (w tym wypadku Santorini) Krawężniki Pokryte płytami Santorini pasy przy brzegach miejsca postojowego ułatwiające wsiadanie i wysiadanie. Poszerzony pas płyt Santorini ułatwiający korzystanie z bagażnika zaparkowanego samochodu

Wśród produktów do wykonywania ażurowych nawierzchni istnieje zresztą również spora gradacja „stopnia przepuszczalności” - od płyt ażurowych o dużych kwadratowych otworach i stosunkowo niewielkich fragmentach cementowych, przez tradycyjną i powszechnie znaną płytę Meba aż po kostkę Ekostrada, charakteryzującą się stosunkowo najmniejszą powierzchnią otworów w stosunku do całości. Można to wykorzystać zarówno dobierając najlepszą kostkę do potrzeb, jak i łącząc ze sobą poszczególne rodzaje kostki oraz różne wypełnienia. Należy pamiętać, że bruki ażurowe nie muszą przecież być wypełniane humusem i przerastane trawą. Doskonale wyglądają również wypełniane kruszywem – przy czym odpowiednio dobierając jego kolor i frakcję można uzyskać doskonały efekt estetyczny.